Gerçek bir Romantik

Robert SCHUMANN (1810-1856)

19.yüzyıl 1830 yılları Avrupa da Romantik dönemin en yoğun yaşandığı dönemdir. Etkilerini en çok müzikte göstermektedir. Beethoven’ın ölümü ile klasik dönem bitmiş romantik çağı etkileyen düşünceler hakim olmaya başlamıştır. Endüstri devrimi ile değişen Avrupa ve içe dönük bir yaşam tarzı, karamsarlık, melankoli, Romance, ulaşılamayan Aşklar, büyük trajediler, ölümcül hastalıklar, bu acıların sanata yansıması ile Romantizm tarihte yaşanan gerçek bir duygu çağı olmuştur. F. Schubert yeni ölmüş, Chopin çok verimli bir yaşta, F. Liszt ise kariyerinin doruklarındadır.

1830 yılında Robert Schumann bir hukuk öğrencisidir. Hukuku tamamen bırakır ve piyano eğitimine ağarlık verir. Kompozisyon ve piyano dersi almak üzere ilerde eşi olacak dönemin dahi çocuğu piyanist Clara Wieck’in babasından dersler almaya başlar. Robert 20 Clara ise daha sadece 11 yaşındadır. Müzik onları yakınlaştıran en önemli etken olmuştur.5 yıl sonra aşkları ortaya çıkar. Ve Baba Friedrich Wieck bu aşka karşı çıkar. Clara ve Robert Baba Wieck aleyhine davalar açarlar ve gizlice görüşmeye devam ederler. Sonunda Clara’nın babası onay vermek zorunda kalır.12 Eylül1840 yılında evlenirler. Clara 21 Robert 30 yaşındadır. Bu evlilikten 8 çocukları olur. Clara Schumann çok iyi bir piyanist olacaktır ve tüm yaşamı boyunca eşinin eserlerini de konserlerinde icra edecektir.

Frauenliebe und leben Op.42 (1840)

1840 Yılı ünlü Alman besteci Schumann’ın yaşamında önemli bir zaman kesitidir:
Avrupa da ki konser hayatı artık kurumsallaşmaya başlamıştır. F.Liszt Schumann’ın eserlerini konser sahnelerinde çalmakta, halka tanıtmaktadır. Pek çok şarkı yazdığı o yıl Jena Üniversitesi besteciye Şeref Doktoru unvanını verir. Artık Clara Wieck ile de evlenebilecektir. Aynı zamanda çok iyi bir müzik eleştirmeni de olan Schumann, Edebiyat dergileri de çıkarmakta, bu arada Frauenliebe und leben (Kadın Aşkı ve Hayatı) gibi şiirleri de yayınlamaktadır. Schumann, Chamisso’nun o çağın kadın duyarlılığını yansıtan basit ama aşk yüklü şiirlerini seçerek 1840 yılının Temmuz ayında 8 şiirlik bu diziyi bestelemeye karar verir. Bu şiirlerde Bir kadının bir erkeği ilk görüşünden ona aşık oluşundan sevdiği erkeğin ani ölümüne kadar, erkeğine karşı duyduğu derin aşk, hayranlık ve sadakat dile getirilmektedir. Evlenmeden bir kaç ay önce Clara ile geçirdiği sevgi dolu anların bu eseri etkilediği düşünülmektedir. Frauenliebe und Leben, Schumann’ın en sevilen eserleri arasındadır.19. yüzyıl kadınının ağzından erkeğe duyulan aşırı abartılı sevgiyi canlandıran ve bugün belki de sözleri nedeniyle bu eserin modern kadın’ın düşüncelerine aykırı düştüğü düşünülmektedir. Oysa Schumann dahi olan tarafı ile bu şiirlerdeki duygusallığı ön plana çıkararak bu eseri ölümsüzleştirmeyi başarmıştır.

1. Lied Seit ich ihn gesehen (Onu gördüğümden beri) genç kızın henüz gördüğü erkeğe karşı duyduğu adeta gözünü kör eden çocuksu mutluluğun abartılı bir aşka dönüşmesini yansıtır.

2. Lied Er, der Herrlichste von allen (O, herkesten muhteşem olan) Eserin girişi genç kızın kalp atışlarını betimlemektedir. Aşık olduğu erkeği tüm dünyanın üzerinde görmektedir. Genç kız mutluluktan ağlamak istemekte ve aşkını büyük bir coşkuyla ifade etmektedir.

3. Lied Ich kann’s nicht fassen, nicht glauben (Bunu kavrayamıyorum, inanamıyorum) Herhangi bir eşlik girişi olmadan başlar. Genç kız inanılması olanaksız bir şeyin, bir rüyanın gerçekleştiğini şaşkınlıkla anlatır. Erkek ona ‘sonsuza kadar seninin’ der. Hala rüya görmektedir. Bu asla gerçek olamaz. Bırak bu rüya içinde onun göğsünde öleyim, Kutsal ölümü tadayım sonsuz isteğimin gözyaşları içinde.

4. Lied Du, Ring an meinem Finger (sen parmağımdaki yüzük) (Ring ) yüzük genç kızın artık resmen nişanlandığını anlatır. (Ich will ihm dienen- Ona hizmet etmek istiyorum) artık erkeğine ait olmak, onun için yaşamak ve ona hizmet etmek istediğini anlatır.

5. Lied Helft mir, ihr Schwestern (Yardım edin bana, Kız kardeşlerim) telaş içinde gelin çelengi hazırlanmakta ve genç kız kız kardeşlerinden ayrılacağı için tatlı bir üzüntü duymaktadır. Sona doğru genç kız şarkısını pes seste bitirirken sanki bir düğün marşı duyulmaktadır. Genç kız artık evlidir.

6. Lied Süsser Freund, du blickest (Tatlı dost, bana şaşkınlıkla bakıyorsun) Genç kız hafif akorlar eşliğinde resitatif tarzı anlatımla gözyaşlarının nedenini anlatır ve canlı (lebhaft) tavırla onu yeni yaşamın nabız atışını hissetmeye davet eder. Lied yine ağır tempoda sona erer. Şarkının en sonunda çocuk sahibi olma konusundaki içten arzusu olağanüstü incelikle, ancak uzun bir süre sonra açıklar.

7. Lied An meinem Herzen, an meiner Brust (Benim yüreğimde, benim Göğsümde) Genç kadın artık Anne olmuştur. Piyanonun arpejli eşliği bir beşiği anımsatmakta ancak bir annenin anlayabileceği kıvancı anlatırken eşlik heyecanla hızlanmakta ve Lieber Engel (Sevgili Melek) sözcüğünde piyanonun çabuk (presto) akorlara dönüşen eşliğinde çocuğunu kucağına alıp sarıldığı hissedilir. Sözün bittiği, müziğin ağırlaştığı yerdeki final ölçülerine çocuğun portresi çizilir gibidir.

8. Lied Nun hast du mir den ersten Schmerz getan (Şimdi bana ilk acıyı tattırdın) Esere beklide anlamını veren en önemli lied en sonuncusudur. Tüm eser boyunca süren mutluluk artık bitmiştir. Erkeğin ani ölümü dünyayı boş bırakmış gibidir. Kadın konuşur gibi monoton, pes tonda, yas havasında, dünyanın artık boş olduğunu vurgularken Leer (Boş) sözcüğünde tizlere çıkar, sanki acısını dramatik, güçlü bir sesle haykırır gibidir.

Kadın sevdiğini ve yaşadığını ama artık yaşamak istemediğini söyler.
Kendi iç dünyasına çekilir. Perde iner…
‘Orada sen varsın ve kaybettiğim mutluluğum
Sen benim dünyam!’

Temposu giderek ağırlaşan sözler sona erince de, ağır (Adagio) tempodaki, 3/4’lük ölçüdeki 1.Liedin benzer havasındaki ve oldukça uzun tutulan lirik piyano solo ile eser sona erer.

Eserin sonunda en baştaki temaya dönülmesi kadının erkeği gördüğü ilk anı bir kez daha anımsatır. Bu eserin yorumundaki en önemli nokta; Rubato yani zamanı esnetmek, genişletmektir. Rubato romantik müziğinde en önemli unsurlarından biridir. Eserin tümünde sürekli birbirinden farklı duygu değişimleri olduğu için aralarındaki geçiş için zamanı çok iyi kullanmak gerekmektedir. Schumann’ın Chamisso’nun şiirlerini prozodiye en uygun ve belki de orijinalinden çok daha ifadeli bir hale getirdiği ve lied formunu olağanüstü güzel kullandığı bu eserde bir kez daha görülmektedir.

Ezgi Saydam, Nisan 2011